प्रदेश नं. १, प्रदेश सभाको परिचय

विश्व मानचित्रमा २६^०२२’ उत्तरी अक्षांश देखि ३०^०२७’ उत्तरी अक्षांशसम्म र ८०^०४’ पूर्वी देशान्तर देखि ८८^०१२’ पूर्वी देशान्तरसम्म फैलिएको नेपालको कुल क्षेत्रफल १४७१८१ वर्ग कि.मी. (५६८२७ वर्ग माइल) रहेको छ । यसले विश्वको कुल भू-भागको ०.०३%, एसिया महादेशको ०.३ % र दक्षिण एसियाको ३% क्षेत्र ओगटेको छ । वि.सं. २०६८ सालको जनगणना अनुसार नेपालको कुल जनसंख्या २,६४,९४,५०४ रहेको छ । संघीय लोकतान्त्रिक गणतन्त्रात्मक राष्ट्र नेपालमा ७ वटा प्रदेशहरु रहेका छन् ।

प्रदेश नेपालको संघीय संरचनामा दोस्रो तहमा रहेको छ । सातै प्रदेशमा प्रदेश सभा अर्थात् संसद र यसमा बहुमत प्राप्त गर्ने दलको सरकार गठन हुने संसदीय प्रणाली रहेको छ । प्रदेश सभाको प्रमुख कार्य सरकार निर्माण गर्नु, प्रादेशिक कानून बनाउनु, प्रदेश सरकारको काम कारवाहीको निगरानी गर्नु र प्रादेशिक जनसरोकार विषय प्रदेश सभा छलफल गर्नु हो ।

हिमाल, पहाड र तराईसम्म फैलिएको प्रदेश नं १ मा झापा, इलाम, पांचथर, ताप्लेजुङ, संखुवासभा, तेह्रथुम, भोजपुर, धनकुटा, खोटाङ, सुनसरी, मोरङ, सोलुखुम्बु, ओखलढुंगा र उदयपुर गरि जम्मा १४ वटा जिल्लाहरु पर्दछन् | यस प्रदेशको पुर्वतर्फ भारतको पश्चिमबंगाल र सिक्किम राज्य पर्दछन् भने दक्षिणतर्फ बिहार राज्य पर्दछ । यसै गरि उत्तरतर्फ चीनको स्वशासित क्षेत्र तिब्बत र पश्चिमतर्फ प्रदेश नं २ र प्रदेश नं ३ पर्दछन् । यस प्रदेशको कुल क्षेत्रफ़ल २५९०५ वर्ग कि.मि तथा कुल जनसंख्या ४५३४९४३ रहेको छ । मोरङ जिल्लाको बिराटनगरलाई प्रदेश नं. १ को राजधानी तोकिएको छ ।

नेपाल संघीयतामा प्रवेश गरे पश्चात पूर्वी नेपालको १४ वटा जिल्लाहरु समेटिएको प्रदेश नं. १ मा प्रत्यक्ष निर्वाचन प्रणाली बमोजिम निर्वाचित हुने सदस्य संख्या ५६ र समानुपातिक निर्वाचन प्रणालीबाट निर्वाचित हुने सदस्य संख्या ३७ गरी जम्मा ९३ जना सदस्यहरु रहेको प्रदेश सभा गठन भएको छ । जसमा नेपाल कम्युनिष्ट पार्टी (एमाले) को ५२ जना, नेपाली काँग्रेसको २१ जना, नेपाल कम्युनिष्ट पार्टी (माओवादी) को १५ जना, जनता समाजवादी पार्टी, नेपालको ३ जना, संघीय लोकतान्त्रिक राष्ट्रिय मञ्चको १ जना र राष्ट्रिय प्रजातन्त्र पार्टीको १ जना सदस्यको प्रतिनिधित्व रहेको छ । सभाको काम कारवाही सु-सञ्चालनका लागि संविधानको धारा १७६ बमोजिम मिति २०७४ माघ १७ गते साबिक जिल्ला विकास समिति, विराटनगरको भवनमा प्रदेश सभा सचिवालय स्थापना भएको र मिति २०७४ माघ २२ गते सभाको पहिलो बैठक बसेको थियो ।

प्रदेश १, प्रदेश सभामा प्रतिनिधित्व गर्ने माननीय सदस्यहरुको विवरण

निर्वाचन पद्धतिका आधारमा प्रतिनिधित्व

सि.नं.	निर्वाचन पद्धति	जम्मा
१	पहिलो हुने निर्वाचित हुने	५६
२	समानुपातिक	३७
	जम्मा	९३

नोट : जम्मा ९३ सदस्य मध्येबाट नेपाल कम्युनिष्ट पार्टी (माओवादी केन्द्र) बाट निर्वाचित सदस्य १ (एक) रिक्त

लैङ्गिकताको आधारमा प्रतिनिधित्व

सि.नं.	लिङ्ग	जम्मा
१	महिला	३२
२	पुरुष	६१
	जम्मा	९३

जातीगत आधारमा प्रतिनिधित्व

सि.नं.	निर्वाचन प्रणाली	जम्मा
१	क्षेत्री बाहुन	३३
२	राई लिम्बु	२९
३	मधेसी आदिवासी	१५
४	गरुङ	३
५	मुस्लिम	२
६	नेवार	५
७	मगर	३
८	दलित पहाडी	३
	जम्मा	९३

दलगत आधारमा प्रतिनिधित्व

सि.नं.	दलको नाम	निर्वाचित	समानुपातिक	जम्मा
१	नेपाल कम्युनिष्ट पार्टी (नेकपा)	३७	१५	५२
२	नेपाली काँग्रेस	८	१३	२१
३	नेपाल कम्युनिष्ट पार्टी (माओवादी केन्द्र)	१०	५	१५
४	जनता समाजवादी पार्टि, नेपाल	१	२	३
५	राष्ट्रिय प्रजातन्त्र पार्टी	०	१	१
६	संयुक्त लोकतान्त्रिक राष्ट्रिय मञ्च	०	१	१
	जम्मा	५६	३७	९३

जिल्लागत आधारमा प्रतिनिधित्व

सि.नं.	जिल्ला	निर्वाचित	समानुपातिक	जम्मा
१	झापा	१०	५	१५
२	इलाम	४	०	४
३	पाँचथर	२	२	४
४	ताप्लेजुङ्	२	३	५
५	मोरङ	१२	११	२३
६	सुनसरी	८	६	१४
७	धनकुटा	२	३	५
८	तेह्थुम	२	०	२
९	भोजपूर	२	१	३
१०	संखुबासभा	२	२	४
११	उदयपूर	४	३	७
१२	ओखलढुंगा	२	०	२
१३	खोटाङ	२	१	३
१४	सोलुखुम्बु	२	०	२
	जम्मा	५६	३७	९३